Kaside-i Nuniyye

	Geri İleri Hızır Bey Çelebi
Cüz'i ihtiyâriye= irade vardır Hudâ'dır halkeden fi'l-i ibâdı Değildir halk eden bir nesne insan Allah Azze ve Celle, kullarının fiillerinin ve zâhirde insandan meydana gelmesi zannedilen şeylerin Yaratıcı'sıdır. İnsanı da, insanın kendi eliyle yapageldiği şeyleri de Allah teâlâ yaratır. Fiildir her ne eylerse sudûrî Olubdur hâlık'ı ânın da Yezdan Madde olduğundan, araz olduğundan yahud üzerine yokluk geçmesinden dolayı değil, ancak Zât-ı Şerîfi Kendisi görülecektir. Hakikatde O'dur Hâdî Mudil Ol Mecaz oldu rusul etti ya şeytân Hakîkatte Allah Teâlâ, doğruya iletici = maksada ulaştırıcı veyahud doğrudan saptırıcıdır; her ne kadar mecaz yolu üzere hidayet peygamberlere ve dalâlet şeytanlara nisbet edilse bile. Kamu hüsn-u kubh şer'îdir ammâ Olunur ba'zısı aklile iz'ân Şeyin güzel veya çirkinliği şer'idir, amma biz deriz ki akıl vasıtasıyla da bilinebilir. Kulun kisbidir elde ihtiyârî Anınla etti derler tav'u isyân Kulun cüz'î ihtiyârı = iradesi vardır ve o kazançlarıdır. Binaenaleyh o kazanç sebebiyle " itaat etti " diye vasıflanır. Bilinmez akılla hükmî Hudâ'nın Var amma illet ba'zında kavlân Aslında Ma'bud'un hükmünde aklın müdahalesi yoktur. Bazılarda sebebinin bilinmesinin imkanlığı hususunda iki görüş vardır. Hem olmaz olmayan vüs'atde teklîf Velî âcizdir anda akl-ı insân Kul gücünün fevkindekine mükellef değildir. Lâkin mükellef olmaması hükmü, âciz akılla değil, şeriatle bilinmektedir. Olaydı halkı islah Hakk'a vacib Olur muydu bu küfr-u fakr-u ahzân Eğer kulu için en yararlıyı yaratması gerekli olsaydı, hiçbir kimseyi küfürle, fakirlikle, çeşitli belalarla, üzüntülerle mübtela etmezdi. Rızk birdir Harâm olsun mübah olsun muhassal Ne yerse rızkını yer cümle hayvan Rızk, hayvanın yemesi için sevk edilen şeydir; haram olsun mübah olsun. Binaenaleyh rızk iki kısımdır. Ecel birdir, herkes eceliyle ölür Mukaddem bir diri ölmez ecelden Ederse pâre pâre ânı şîrân Hiçbir hayvan ecelinden önce ölmez. Aslanların sivri dişleriyle parça parça olunsa dahi. Kainat yokluktar var olmuştur ve yok olacaktır Felekler cümlesi küllî anâsır Olubdur belki hâdis hem dahî fân Dahî eczâlarıdır cevher-i ferd Ederler ehli Hakk isbât-ı burhân Unsurlar, felekler = küreler hepsi hâdistir = yoktan var olmuştur. Açık delille cüzleri cevher-i ferd = maddedir. Olubdur süfle ulvun irtibatı Değil ta'lil ile belkim müdâfân Görürsün gâh olur dâir medârı Yine resm-i kadîmi üzre devrân Aşağıdaki cisimlerin yukarıdaki cisimlerle irtibatı vardır, amma bu irtibat, ta'lil = birbirini var etmesi yoluyla değil. Çünkü cisimler yahud olaylar, Allah Teâlâ tarafından sebebiyle var olur. Bilakis irtibat sadece izâfîdir. Peygamberlere iman Hudâ gönderdi insana rasuller Değil cinn-u melek ol yine insan Hüdâ ile muhakkak muddaîler Musaddık anları âyât-ı tıbyân Ayet ve mucize ile davalarını tasdik ettiği halde Allah Teâlâ doğruluğa iletmek için biz insanlardan peygamberleri gönderdi Gerekdir halka lâbud bir mütemmim Çu lâzımdır bilinmek Ulu Subhân Tamam ola anınla hükm-i aklî Kemâle erişe hem ilm-i edyân Dinler ilminde, Yaratıcı'yı bilmekte akılların hükmünde mahluk tamamlayıcıya muhtac olduğu için peygamberler gönderildi. Peygamberlere iman Nizam olmaz idi ger olmayaydı Çu vardır arada îsâr-u udvân Peygamberlerin gönderilmesi olmasaydı, ahiret işleri, îsâr ve udvandan dolayı dünya işleri nizam bulmazdı Peygamberimiz'in bazı mucizeleri Muhammed'dir O Şâh-ı enbiyâ kim Edibdirler cemâdâtile zi'ban Anın tasdîkini edib tekellüm İşitdiler melâik cinn-u insan Anın evvelde ve âhirde şânı Değildir i'tibâr ehline pünhan Tamam ola anınla hükm-i aklî Kemâle erişe hem ilm-i edyân Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem, bütün rasullerin efdalidir. İnsanlar tasdîkini, cemâdattan ve kurtlardan dahi işittiler. İbret almak halinde iki gözü olan kimseye, Nübüvvetten önce ve sonra olmak üzere her iki halde de işi açıktır. Dahi gâibden ol verdi haberler Birisi şol musibet ki gördü Osmân Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem'in, Osman bin Affân radıyallahu anh'ın başına gelecek bela gibi, hikaye yoluyla gaybdan haber vermesi, Biri ashâb-ı kisrâ macerası Hazâin gelmesi tahrîb-i buldân Yine, ashabla Kisrâ'nın arasındaki maceradan, Kisrâ'nın hazinelerinin Allah yolunda harcanacağından, beldelerin harab olmasından, İki kere denizden hem gazâlar Hem ola evvelinde Binti Milhan Ashabının denizde iki kere savaşından ve ilk kafilesinde Ümmü Haram binti Milhan'ın bulunacağından haber vermesi, Risâleti'nin birer delilleridir. Birisi subh-i mi'râcında ânın Nice dediyse keşf-i hâl-i rukbân Kamer şakkı Bedir'de remy-i hasyâ Uhud'da redd-i ayn-ı ibni Numân Yine, mi'râcının vuku bulduğu gecenin sabahında kavmi mucize istedikleri zaman, ay küresini yarması ve gelen kervanın ahvâlinden haber vermesi, fiilî mucizelerinden biridir. Ve Bedir'de keseklerle müşriklerin gözlerine atması, Uhud'da İbnu Nu'mân'ın kayboyluş gözünü sıhhate döndünmesi, yine Onun mucizelerindendir. Rivâyetler senedlerle musahhah Anın misli ki nakleyler Sahîhân Ve sahih senedlerle Sahîhân = Müslim ve Buhârî'nin tahric ettikleri gibi nice sahih senedlerle yukarıdaki mucizeleri naklettiler. Kamusunun budur sıdkına şâhid Tevâtür buldular çün şi'r-i Hassân Mucizeyi nakleden hadislerin manada hepsinin müşterek olması, Hassân'ın şiirleri gibi tevâtür haline gelmektedir. Veli en A'zamı Kur'an olubdur Anın bir sûresinde âcizdir ezhân Ve mucizelerin en büyüğü Kur'an-ı Hakîm'dir. Nitekim bütün gayretlerini, zekalarını harcadıkları halde Arab fasihleri, bir sûrenin mukabilini getirmekten âciz kaldılar. Ve mi'râc-ı Nebî hakdır Anın şahsıyla muhtasdır Çıkıb fevk-al-ulâya Hakk'ı görmüşdür Habîbullah Dahî mi'râcıdır vâki' rasûlün Olubdur hem bedenle dâhî yekzân Kitab ile ehâdis ile sâbit Ki vâriddir meşâhir ile vuhdân Uyanıklıkta bedenen mi'râcı, yani Mekke'den Kudüs'e ve Kudüs'ten Arş-ı A'lâ'ya ve Sidret-ul-Müntehâ'ya kadar yükselişi vâki'dir. Ayet, meşhur hadis ve haber-i âhedle tesbit edilmektedir. Dediler hem mükerredir vukûu Muârız düşdü gördüler hadîsan Zâhirde teâruz sûretiyle vârid olan mi'râcın hakkında iki hadis, mi'râcın önce rûhanî sonra cismânî olarak vuku bulmasıyla defedilmiştir. Anın dîni olubdur gayrı nâsih Dahî neshı değil cehlen lî-Deyyân Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem'in dîni = şeriati, sair dinleri neshedicidir. Dinlerin neshedilmesi, Deyyân olan Allah Teâlâ'ya hâşâ cehil değildir. Vürûd etmişdi nass-ı nesh-ı Tevrât Haber vermişti Mûsa-bni-İmrân Velâkin gizleyib ânı hasedden Rivâyet etmediler bil Yahûdân Olur ki Mûsa-bni İmrân sallallahu aleyhi ve sellem, Tevrat'ın sonraki gelen kitabla neshedilmesinden haber vermişti. Yahudiler hasedden dolayı onu rivayet etmediler, gizlediler. Tercüme : İsmail Çetin
Geri İleri