Sezai KARAKOÇ| Sezai KARAKOÇ |
| İslâmın, camdan geçen bir günışığı
gibi, bütün yanlışlık, kötülük ve çirkinlikleri yıkarak, mutlakın otağı insan yüre- ğine, abstrenin ve reelin kaynaştığı Peygamber elinden fış- kırmış mucizelerle yerleşmeğe başladığı, Arabistandan doğa- rak batıya, kuzeye, doğuya, güneye doğru meşaleler sitesini kura kura yol aldığı ilk günler, Arap şiirinin, edebiyat ta- rihi bakımından dorukta olduğu halde, Kur'an karşısında çırpınmaya başladığı o zarif vakitlerde, yarısı siyah, yarısı ak bir zamanın ortasında yaşayan bir şairdi Kâab bin Zü- heyr. Modern Çağın bütün problemlerinin çözüm ve metod- larını taşıyan o büyük oluşta , gözlerinin ilk kamaşmasıyla, şiiriyle, İslâmın çıkışına karşı durmuşlardan ve gıyabî ölüm hükmü giymişlerdendi. Fakat bir süre geçince gerçeği derin sezgisiyle yakalayan soylu şairlerdendi aynı zamanda. Ölü- mü göze alarak «fillerin bile heybetinden titrediği» o maka- ma doğru koşmuştu. Hakkında verilen ölüm cezası, islâmı kabul etmeden önceki halini, sembolik olarak tesbitten baş- ka bir şey değildi zaten. Pervanenin ışığa koşması gibi ölü- mü hiiç düşünmeden gelmişti. Ölümün dirilmeye doğru ko- şusuydu bu aslında. İlk direnişi Meryem bekaretinin Cebraile ilk diretişi gibiydi. Fakat Cebrail yuvası Makama gelip teslim olunca, mesihî bir şiir doğdu : Kaside-i Bürde. Hakkın, riskin, samimiliğin ve kudretin bir araya gelip do- nattığı bir şiir şöleninde O, sözün gerçek sahibinin elinden hırkasını giydi. Cebrailin, kelâm meleğinin dokunduğu bir hırka giydi. Peygamber, O'nun üstüne hırkasını atarak ko- şuyu bitiren birinci atların üstüne atılan örtülerden bir örtü atmış oldu bu fikir ve sanat koşucusunun üstüne. Ve O'nu, bu örtü, Peygamberlik rahmetiyle, şefkatiyle, sevgisiyle bü- rüdü. Ve Kâab bin Züheyr'in şahsında, kendini mutlak'a adayanların bütününü bürüdü. İslâmın bu çıkış günlerinde, bugünü andırır bir tarzda, karşılıklı propaganda da müthiş bir silâh gibi önemli bir rol oynuyordu. Kur'an'la boy ölçüşmeye cesaret edemeseler de, putların kölesi şairler, gece gündüz, İslâma, O'nun Başlı ca ileri gelenlerine geleneğin en büyük fikrî silâhı şiirle hü- cum ediyorlardı. Bunlara, başlarında Hassan bin Sabit (r.a.) Hazretleri olmak üzere birçok islâm şairi cevap veriyordu. İç planda İslâm daima muzafferdi. Ama dış plânda dünya im- tihanı gereği karşılıklı büyük bir savaş sürüyordu. Hz. Ömer ve Hz. Halid'in islâma katılışı, Mekke'nin fethi nasıl, siyasî, idari ve askerî planda kesin bir zaferi olduysa İslâmın, Kâab bin Züheyr'in gelişi de, şiir ve sanat. propaganda savaşı ala- nında başarının bir dikilitaşı oldu. Dönüm noktalarından biri yani. Tarihi adıyla Kaside-i Bürde (Hırka kasidesi) , edebiyat adıyla Kaside-i Banet Suat, bu Peygamber huzurunda oku- narak şairini bağışlatan, hatta Peygamber tarafından hır- kası armağan verilerek değerlendirilen Kaside, klâsik arap kasideleri olan Muallaka kasideleri gibi, ilkin kabilenin gö- cüşüyle başlıyor, sevgili anılıyor, arkasından her arap şairi- nin kendi gücünü denediği, «deve» motifinde ölümsüz çizgi- ler çekiliyor, sonra söz şairin kendisine getiriliyor ve ordan Hz. Peygamberin, İslâmın ve sahabenin övgüsüne geçiliyor. Belâgatın, icazın, imajın gerçeğin ve güzelliğin eşsiz sentezi. Bir örnek olarak diyelim : Devenin yürüyüşünde ilk çocu- ğunun kara haberini alan yaşlı bir annenin çırpınışlarını ve ona bakıp da (kendi yavrularını da hatırlâyarak) göğüs dö- ğen öbür annelerin çığlıkIarını gören ve bulan beytin çizdiği tablo, bugün bile ne kadar modern. Yepyeni ve taptaze. Bir beyitte öyle tablolar çiziliyor ki, orda içiçe tablolar saklı. Bir annenin, hem de çocuğu ölmüş bir annenin, hem de ilk ço- cuğu ölmüş bir annenin, hem de, yaşlı olduğu ilk günlerde- ki halini, hem de yalnız bu annenin değil, ona bakıp ağla- yan ve birlikte yas tutan kadınların da, hem de rasgele ka- dınların da değil de çocuk kaybetmiş kadınların halini, bu tek kadınla bu kadınlar korosunun birlikte kurduğu kompo- zisyonu, bir devenin çırpınışlı yürüyüşünde görmenin şair- lik kudreti. Aynı icazı, İmrülkays, meşhur bir beytinde gös- termişti. Ancak, bu beyitte donjuanlığı anlatıyordu. Kâab bin Züheyrin konusunda İmrülkays acaba nereye varabilir- di? Sesler ve rezonanslar, çığlık ve yankılar, pencereler ve pervazları, sütunlar ve tenazurlarıyla metafizik acıyı ebedi- leştiren bu beytin yanında İmrülkaysınki çok düz, çok sığ kalıyor. Hz. Kâabın beytindeki kader tabloları, bilinemez, bir şairin gücüne mi yorulmalı, yoksa denk düştüğü mucize ça- ğına mı? Kasidenin bizim için bir başka önemi de. bizzat Peygam- ber tarafından değerlendirilen bu şiirin gerisinde vatan, is- lâmın şiir ve sanat anlayışı, şiir ve sanat karşısındaki tutu- mu, şiir ve sanata tutulan ışık, ondan, aranınca. bulunacak sanat prensipleridir. Peygamberin susuşu bile bizim için bir prensip olduğuna göre, O'nun yürekleri kucakladığı ve be- nimsediği bu şiirden, islâmın sanat perspektifini kavramak- ta ilk çıkış noktasına aramak bizim için bir ödev ve onda Peygamberin bize bir yardımı, el uzatışını bulmak. ilâhî lü- tuf ve nîmeti görmektir: Bir ideoloji çağı olan bugün sanat ve bağlantı üzerine bunca sözler edilirken, sanat eserindeki en mutlu kaynaşmanın ölümsüz bir örneği olan bu tür gö- zümüzün önünde mermerden, yıpranmaz bir anıt gibi dur- maktadır. Hem de, zamanın kemirmesine imkan olmayan bir örtüye, Peygamber örtüsüne bürünmüş olarak. Şüphe yok- ki, Peygamber, onu, bize kadar gelsin ve bizden sonra da ileriye doğru gitsin diye, ebedî örtüsüne sardı sarmaladı. Ka- sideye bakan, onda, sanat ve şiirin, kendine mahsus mah- remiyet ve keyfiyetinden bir şey kaybetmeksizin, hak bir ül- küyü nasıl tutacağının, nereye kadar, neye ve nasıl angaje olacağının bütün prensiplerini çıkarabilir. Sanki o, sanatın bütün karanlıklarını aydınlatsın diye Peygamber eliyle yakıl- mış ve ışıklandırılmış bir meşaledir. |